Intens Mexico in het Cobra Museum: over Frida Kahlo, Diego Rivera en vele anderen

In de tentoonstelling 'Intens Mexico: politiek, identiteit, seks en dood' maken we kennis met moderne Mexicaanse kunst vanaf, pak 'em beet, zo'n honderd jaar geleden. Het is een levendige vertoning: kleurrijk, warmbloedig en gepassioneerd, mystiek en symbolisch. Vol emotie, net als het land zelf. Denk je Mexico, dan denk je aan de stranden van Acapulco, taco's en tortilla's, 'feestelijke' doodskoppen, de muur van Trump en aan de zeer tot de verbeelding sprekende kunstenaar Frida Kahlo.

In de tentoonstelling in het Cobra Museum in Amstelveen krijg je een inkijkje in de veelzijdige aard van de samenleving in dit grote Noord-Amerikaanse land.

1. Frida Kahlo 'Los Cocos', 1951 Collection Museo de Arte Moderno/INBAL-Secretaría de Cultura © 2019 Banco de México, Diego Rivera & Frida Kahlo Museums Trust. 2. Impressie. 3. Olga Costa 'La vendedora de frutas', 1951 Collection Museo de Arte Moderno/INBAL-Secretaría de Cultura.

Want Mexico is een land van uitersten. Zeg maar gerust mega divers, zowel qua flora en fauna, klimaat, bevolkingssamenstelling, tradities, rituelen, gebruiken en gewoonten. Kan ook niet anders, want het is immens groot: net zo groot als heel West-Europa. Het is het grootste Spaans-sprekende land ter wereld.
Door de Spaanse overheersing in de 16e eeuw is er een mengelmoes ontstaan van inheemse volkeren (nog vaak indianenstammen genoemd) en de vroegere kolonialisten: tegenwoordig is ongeveer 80% van de inwoners daarom mesties*. De andere 20% wordt tot de oorspronkelijke inheemse volkeren gerekend en die wonen voornamelijk in Zuid-Mexico. Het zijn nakomelingen van de Azteken, Maya's, Tolteken, Zapoteken, Chichimeken en de Mixteken (leer ik van W).
* een persoon geboren uit een Europese, vaak Spaanse of Portugese, én een inheemse ouder. In bredere zin wordt iedereen van gemengde etnische afkomst wel mesties genoemd.

veel teken

Wij kennen het land van de tequila en margarita's, nacho's (lekker met guacamole) en tortilla's. Grotendeels katholiek, maar dan doordrenkt met - soms duistere - inheemse rituelen en zwarte magie. Hoogtepunt in het jaar is de Día de Muertos*, je weet wel: met al die skeletten en doodskoppen, want de bevolking is geobsedeerd door de dood en gefascineerd door de hel.
Mexico staat bekend als narcostaat. Én uit de berichtgeving in het Journaal over de grootschalige corruptie, het geweld van de drugsoorlogen, de grote verschillen tussen arm en rijk. Héél veel armen en een paar héél erg rijken. Van de straatkinderen en het machismo. De laatste jaren is er veel te doen rondom (illegale) migratie richting de Verenigde Staten met als gevolg de muur van Trump. En daarmee is het beeld van het hedendaagse Mexico wel zo'n beetje geschetst.

* De Dag van de Doden valt op 1 en 2 november, gelijk met de westerse Allerheiligen en Allerzielen.

1. David Alfaro Siqueiros, 'The revolutions give back culture', 1958. 2. Het 'altaar' in het kader van de Dag van de Doden. 3. Raúl Anguiano, 'De Doorn', 1952. 4. Diego Rivera, 'Portret van Lupe Marín', 1938.

Bueno. We gaan het hebben over Mexicaanse beeldende kunst en wel die van de 20ste eeuw. Na een bloederige revolutie aan het begin van die eeuw richtte een generatie jonge kunstenaars zich op het volkseigene en maakte kunst waarin allerlei politieke, historische en traditionele thema's aan de orde werden gesteld. Die kunst was absoluut niet abstract, zoals in Europa steeds vaker het geval was. Integendeel, zij schilderden het 'echte' leven van de vaak straatarme boeren, burgers en buitenlui. "Zij verbeeldden nieuwe archetypes uit de bevolking: de moeder, de boer, de revolutionaire soldaten (zowel mannen als vrouwen), de onderwijzer en het proletariaat." Sociaal realisme met vleugjes kubisme en expressionisme voor extra vuur (aldus Sandra Smets in het NRC).

Politiek en Identiteit

Er waren schilders - waaronder Diego Rivera - die beroemd werden om hun strijdvaardige, propagandistisch muurschilderingen, waarin zij de idealen van de revolutie roemden. Anderen schilderden hun hersenschimmen, gebaseerd op de fixatie op dood en verderf. "De Mexicaanse interesse in het onderbewuste vloeit voort uit de oude tradities, geloofsovertuigingen en ceremonies die nog steeds deel uitmaken van het dagelijkse leven en die ook verband houden met de dood." Want in 'hel en verdoemenis' komen de onderbewuste driften en het instinctieve geweld tot uitdrukking en dat leidde tot een voorkeur voor het surrealisme.

Seksualiteit en Dood

Uit de collectie van het Museum voor Moderne Kunst (Museo de Arte Moderno) in Mexico Stad zijn 46 schilderijen en foto's uit de 20ste eeuw overgekomen. Of beter gezegd: uitgeruild, want sinds 7 november genieten de inwoners van de Mexicaanse hoofdstad van canvassen uit de collectie van het Cobra Museum in een tentoonstelling genaamd 'Cobra, serpiente de mil cabezas', die het afgelopen jaar (met de titel 'Cobra 70, een meerkoppige slang') in het Amstelveense museum te zien is geweest.

1. Nahum B. Zenil, 'Ik en ik', ongedateerd. 2. zaaloverzicht. 3. Graciela Iturbide, 'Zonder titel (uit de serie Frida Kahlo's badkamer), 2006. 4. Zaaloverzicht.

Een groot deel van de in Amstelveen getoonde kunst is onderdeel van het nationale erfgoed en wat Vincent van Gogh is voor Nederland, is Frida Kahlo (1907-1954) voor Mexico. Een vrouw met een faam van haast mythisch proporties. Selfie queen van de twintigste eeuw (meer dan 55!). Want wat is dat toch met die vrouw? Waarom is iedereen - ikzelf incluis - altijd zo vol waardering als het om deze artieste gaat, zonder dat we haar kunst goed kennen? (Tenminste? Dat geldt voor mij).

beklagenswaardig levensverhaal

Heel waarschijnlijk heeft die bewondering te maken met haar vrijgevochten geest en de onderwerpen van haar schilderijen die zijn doordrenkt met haar eigen, nogal beklagenswaardige levensverhaal. Want inmiddels genoegzaam bekend (maar toch nog maar even in telegramstijl...). Kinderverlamming op haar 6e, een busongeluk als zij nauwelijks 18 jaar is (waardoor zij mank liep, jarenlang gekluisterd was aan bed en een stalen korset droeg die haar gehavende wervelkolom moest ondersteunen). Een stormachtige verhouding en later een idem dito huwelijk met (de eerder genoemde en nogal ontrouwe) kunstenaar Diego Rivera. En tenslotte - na de amputatie van haar rechterbeen en een leven vol pijn - haar vroegtijdige dood op 47-jarige leeftijd.

Tot zover dit tranendal. Eerlijkheidshalve moet worden gezegd: in de tentoonstelling 'Intens Mexico' zie je slechts één kunstwerk van Frida Kahlo: een stilleven(tje) genaamd 'Cocos' (een 'late', nl. uit 1951) met een 'huilende' kokosnoot (kijk maar). Wel de eerste Kahlo sinds 25 jaar die in Nederland te zien is. (Wat het dan weer goed maakt) ik zag meerdere werken van Diego Rivera en die troffen mij heel aangenaam.
Je kunt deze expositie zien als een aanloopje naar een voor mei 2021 (!) geprogrammeerde vertoning genaamd 'Frida Kahlo and Diego Rivera, Masterpieces from the Gelman Collection'.
Maar hoe zit het dan met Assen? Want (ook) het Drents Museum promoot al enkele maanden hun Frida Kahlo-expositie, Viva la Frida! die oorspronkelijk gepland stond voor maart 2021, maar vervroegd is naar oktober 2020. Is hier sprake van een wedloop?

1.Diego Rivera, 'Portret van Cuca Bustamante', 1946. 2.Impressies van de expositie. 3. Diego Rivera, 'Portret van Paul Antebi', 1955.

De website van het Cobra Museum biedt uitkomst: beide musea tonen ieder voor zich kunstwerken van Frida Kahlo uit twee verschillende collecties. Blijkbaar zijn de Gelman Collection samen met de Dolores Olmedo collectie de belangrijkste verzamelingen van het werk van de kunstenaar. In Amstelveen zien we in 2021 schilderijen uit de eerste; in Assen kunnen we vanaf najaar 2020 naar canvassen uit de Dolores Olmedo collectie kijken. En met die twee exposities zal een groot deel van het hele oeuvre van Frida Kahlo in Nederland te bewonderen zijn.

Met 'Intens Mexico' komen we al een beetje in de stemming...

Te zien t/m 29 maart 2020.

(Maar dat ene repeterende deuntje. Zouden jullie niet nog twee of drie extra nummers kunnen toevoegen aan de playlist?)

-X-

Fijn weekend!

Op de achterkant van het Cobra Museum Magazine (najaar/winter 2019) deze oproep: "bring this page with you when visiting the exhibition ↑ voor een korting van € 3,-".
Dus anderhalf jaar bewaren ....(?) 

Tekst en alle (iPhone)foto's: ©MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, tenzij anders vermeld.