This is Surrealism! in het Cobra Museum: de Boijmans meesterstukken

27 juni 2020
Het oorspronkelijke plan moest compleet worden aangepast, want het coronavirus gooide roet in het eten. De bedoeling was om een blockbuster-presentatie neer te zetten met honderdzestig surrealistische hoogstandjes van internationale allure, maar de pandemie dwong tot bescheidenheid. Het werden er zo'n veertig. Desondanks grote namen: René Magritte, Salvador Dalí, Man Ray en Marcel Duchamp.

In het CoBrA Museum krijg je momenteel een lesje surrealisme. Onwerkelijk en vervreemdend en precies dat zijn termen waarmee je het huidige buitenissige en verwarrende tijdvak kunt omschrijven.
Heel toepasselijk. Toch?



1. Salvador Dali, Mae West Lips Sofa, 1938. Collectie en foto: Museum Boijmans van Beuningen. 2. Salvador Dali, Couple aux têtes pleines de nuages (Paar met het hoofd in de wolken), 1936. 3. Karel Appel, 'Le Regard' (de blik), 1950.
Wat is het surrealisme eigenlijk? Hoe ontstond de beweging en aan welke opvattingen wilden de surrealisten van het eerste uur uiting geven? Op deze vragen krijg je antwoord in de tentoonstelling 'This is Surrealism!' in het Amstelveense Cobra Museum. "De presentatie omvat circa 40 topstukken en diverse zeldzame boeken en tijdschriften uit de collectie van (het wegens renovatie gesloten) Rotterdamse Museum Boijmans Van Beuningen.

Sur réalité (Fr.): boven de werkelijkheid staand; bovennatuurlijk.
Oorspronkelijk was het surrealisme een literaire beweging met grote invloed vanuit het dadaïsme. Opgericht in de twintiger jaren van de vorige eeuw, met als centrale figuur schrijver/psychiater André Breton die in Parijs een wisselende groep jonge schrijvers en beeldend kunstenaars om zich heen verzamelde.

weg met nut, rede en conventies

Het gedachteproces uitdrukken, dat was wat Breton met zijn beweging voor ogen had. Gedachten waarbij het verstand en de logica zijn uitgeschakeld. Sturend in zijn opvatting waren het onbewuste, de intuïtie en het onderbewuste die zich openbaren in de fantasie, in dromen, hallucinaties, bij koorts-ijlen en in paranoïde wanen.
Vrijheid en het verzet tegen de bekrompen en kleingeestige werkelijkheid moesten leidraad zijn, gebaseerd op de psychologie van Sigmund Freud (grondlegger van de psychoanalyse) die zich vooral bezighield met het onderbewuste en de droomwereld.
Tegenover de als burgerlijk en ouderwets beschouwde trits ‘kerk, gezin en vaderland’ werd ‘liefde, poëzie en vrijheid’ geplaatst. De aanhangers wilden met de nieuwe beweging (verdrongen) driften blootleggen en taboes doorbreken, ook op het gebied van geweld en seksualiteit (zoals het sadomasochisme). 

verstand op nul

De methode was (is) als volgt. (Opschrijven of) schilderen wat je te binnen schiet, wat in je geest opborrelt en je fantasie vooral de vrije loop laten en daar dan niet meer aan sleutelen. Verstand op nul, blik op oneindig. Zoiets. En ben je in trance of hypnose, dan kan dat een handje helpen en die state of mind bereik je het beste met alcohol en/of geestverruimende middelen. Drugs. Slaaptekort werkt trouwens ook.




4. Man Ray, 'L'énigme d'Isidore Ducasse', 1920. 5. De tekst van de lezing van André Breton in 1934. 6. Salvador Dali, 'Espagne', 1938. 7. Man Ray, 'Vénus restaurée', 1936.
We starten onze ontdekkingstocht op de begane grond met de presentatie 'Surrealisme en Cobra', waar we leren dat beide kunststromingen veel verwantschap vertonen. Ook "de Cobra-kunstenaars (...) verlangden naar een geestelijke en artistieke vrijheid en gingen op zoek naar de oorsprong van het creatieve scheppingsproces." En vanaf dit punt wordt duidelijk dat zo'n lesje 'Dit is Surrealisme' nogal wat uitleg behoeft.

veel tekst en uitleg

Goed. We nemen de trap naar de eerste verdieping en daar stuiten we gelijk op de Mae West Sofa van Dali (zie foto 1). Geweldig ding. "In 1936 laat Salvador Dali zijn gouache 'Mae West's Face which May be Used as A Surrealist Apartment' (1934-1935) aan zijn belangrijkste opdrachtgever Edward James zien. Het gezicht van de Amerikaanse actrice (én seksbom, red.) Mae West is afgebeeld als een interieur met meubelstukken: haar mond als sofa, haar neus als schouw en haar ogen hangen als schilderijen aan de muur."
Lang verhaal kort: de gefortuneerde (Dali)verzamelaar James laat de lippensofa daadwerkelijk uitvoeren en bestelt maar liefst zes van die dingen voor in zijn woningen.

lost in space

Oké, een goed begin, maar dan raak ik ietwat verloren. In verband met de corona-voorschriften zijn er dus veel minder kunstwerken te zien (40 in plaats van 160 en het is dan ook de vraag of een toeslag op de entreeprijs van 5 euro gerechtvaardigd is?)*. Maar daarnaast zijn de kunstwerken ook nog eens corona-proof ten toon gesteld: veel social distancing en eenrichtingsverkeer. Ik ben lost in space. Ik verzuip in de ruimte.
Misschien wordt dat versterkt omdat de echte topstukken - díe objecten en schilderijen waar de gemiddelde museumbezoeker zijn zinnen op heeft gezet - in het tweede deel van de expositie opduiken. In het eerste deel is wat je ziet en leest vooral kunsthistorisch-vak-theoretisch interessant. Dat is meer iets voor (van de hoed en de rand) techneuten. (En daar heeft het Cobra-museum wel een handje van, weet ik uit ervaring. Heel goed bedoeld, word je er overladen met informatie).




8. René Magritte, 'La reproduction interdie', 1937. 9. Man Ray, 'Cadeau', 1921. 10. René Magritte, 'Au seuil de la liberté', 1930. 11. Paul Delvaux, 'La ville rouge', 1944. 
Maar halverwege wordt het toch weer genieten. Mooi. Bijvoorbeeld de inpakkunst van Man Ray en van die werken wil ik wel weten waarom hij ze maakte zoals hij ze maakte. René Magritte kan sowieso niet stuk. Love him! En Salvador Dali? Bizar en heel intrigerend. Maar mooi en wil ik een Dali boven de bank? Mwah?
Maar hé, over smaak valt niet te twisten en de ene surrealist is de andere niet (zo blijkt).


-X-


Ben ik onverdeeld enthousiast? Nee. Raad ik je aan om te gaan kijken: zeker weten! Tenminste? Als je meer (alles :-) wilt leren over het surrealisme, dan is dit je kans!
De tentoonstelling in het Amstelveense Cobra Museum is te zien tot en met 27 september en reserveer vooraf je tickets!

* En ja, natuurlijk verdienen de musea onze (financiële) steun. Maar rechtvaardigt dat de toeslag van  5 op de entreeprijs? Ik vind van niet. 'Normaal' kost een kaartje € 15 en dat is zo'n beetje gemiddeld. (Een indicatie: Rijksmuseum  € 20; Van Gogh € 19; De Pont € 12,50; De Fundatie € 14; Van Abbe € 13). 


12. Max Ernst, 'Le couple', 1923. 13. Carel Willink, 'Late bezoekers van Pompeï', 1931.
Tekst en (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, behalve de 1ste foto (zie credits).

'Momentum' in Museum Voorlinden: 't Is nu of nooit!

21 juni 2020
Het momentum pakken. Alert zijn op een kansrijke situatie en die mogelijkheid dan ook grijpen. 't Is nu of nooit. Naast de expositie 'Rendez-Vous' (zie mijn vorige blogpost) presenteert Museum Voorlinden de vertoning 'Momentum', waarin ook voortgeborduurd wordt op het huidige tijdsgewricht.
We staan aan de vooravond van een kantelpunt. Een moment suprême waarin verregaande beslissingen moeten worden genomen over belangrijke politieke en maatschappelijke vraagstukken. En ook een kunstenaar is altijd op zoek naar dat ene eureka!-moment. Een briljante inval. De broodnodig inspiratie waarbinnen zich nieuwe ideeën kunnen ontwikkelen.

In Momentum zien we ruim dertig werken die handelen over het denkwerk, de worsteling en beweegredenen, de twijfel en het keerpunt.
Alweer een inspirerende uitstalling. Kijk en lees je mee?



1. ©Ryan Gander, 2000 Year Collaboration (The Prophet) (2018), c/o Pictoright Amsterdam 2020, Collectie Museum Voorlinden, Wassenaar. Foto: Antoine van Kaam. 2. Esther Tielemans, 'Mirrored Light Composition 1', 2018. 3. Jose Dávila, 'Joint Effort', 2015 en op de muur: Ian Davenport, 'Poured Lines: Primer', 2006. 
Op de planning stond een grote overzichtstentoonstelling met het werk van de Brit Antony Gormley, maar noodgedwongen is deze verplaatst naar medio volgend jaar. Zodoende ontstond er ruimte om aandacht te besteden aan de actuele en unieke situatie waarin wij en de wereld ons momenteel bevinden. Volgens velen een transitie-periode die zich onderscheidt door belangrijke, vaak samenhangende gebeurtenissen en ontwikkelingen. Het een heeft het ander tot gevolg en hoe gaan we dan verder? Waar focussen we op en welke weg slaan we in?

de koe bij de horens vatten

Museum Voorlinden kan putten uit een enorme eigen collectie moderne en hedendaagse kunst die werd verzameld door chemicaliën-producent en -distributeur Joop van Caldenborgh (1940, Den Haag). Het schathemeltjerijke Quote 500-lid bouwde sinds de vroege jaren zeventig een verzameling (de Caldic-collectie) op, die inmiddels bestaat uit ruim 8.000 stuks. En dan heb je een ruime keus om een mooie line up te kunnen maken. Het is de grootste particuliere kunstcollectie in Nederland.
En ook heel breed: figuratief, abstract, minimalistisch, conceptueel en van Pyke Koch tot Andy Warhol, van Mondriaan tot Ai Wei WeiAlles komt langs als je door het museum loopt."Ik kocht kunst voor boven de bank, tot ik rond mijn veertigste moest constateren dat de werken in rijen tegen de wand stonden", aldus de collectioneur vorig jaar in een interview*.
* met Koos de Wit Concept

beschermheer van moderne en hedendaagse kunst

Van Caldenborgh bouwde zijn, in 2016 geopende kunsthuis in landelijke omgeving om zijn ietwat uit de hand gelopen hobby aan de wereld te kunnen tonen. In het museum staat alles ter meerdere eer en glorie van de kunst. Ingenieus qua lichttechniek (iets met afgesneden buisjes waardoor het daglicht gedoseerd naar binnen valt) en nergens 'storende' afleidingen: alle stopcontacten, leidingen, rookmelders, camera’s (in het gebouw hangen er - ergens? - zo'n 50 stuks) en brandspuiten zijn onzichtbaar weggewerkt. De nooduitgang-bordjes lichten pas op wanneer het detectie-systeem daadwerkelijk een calamiteit registreert. Over elk detail is heel goed nagedacht.





4. Anish Kapoor, '1000 Names', 1982. 5. Sam Taylor-Johnson, 'The Leap', 2001. 6. Robin Rhode, 'Brick Face', 2008. 7. Hans-Peter Feldmann, 'Schubladenschrank', 2003. 8. Zaaloverzicht met op de voorgrond Alicja Kwade, 'Eigenbahn', 2018.
Met regelmaat vertoont het Wassenaarse duinmuseum thematische combinaties waarin alle gedachten in de hedendaagse kunst worden samengebracht en gerangschikt. Geen chronologisch, historisch-verantwoorde volgorde, maar de samenhang tussen de kunstwerken en dan niet alleen in kleur, in vorm of in materiaal.

please kunst

Niet hoogdravend of vanuit een ivoren toren. Wel ideeënrijk en met nieuwe perspectieven. Ook niet om te pleasen (volgens de Wassenaarse mecenas). Wat het overigens wel vaak doet: het de toeschouwer naar de zin maken. De kunst in Museum Voorlinden is behaagzuchtig en 'beschaafd smaakvol' (niks mis mee, overigens) en daardoor heel publieksvriendelijk. Weinigen zullen de kunst niet mooi vinden en die bekoorlijkheid is verantwoordelijk voor het grote succes van het moderne kunstcomplex.
In het eerder genoemde vraaggesprek zegt Van Caldenborgh: "in onze tentoonstellingen brengen we onze eigen orde. Ik vind dat er heel wat afgezwetst wordt in de kunst. Ik lees graag, maar voor kunst hoef je helemaal geen dikke boeken te lezen, alleen maar te kijken. Je komt hier tenslotte voor je plezier, niet de ellende".

empathy is instinctive

Goed. Over naar de vertoning die de titel 'Momentum' kreeg. Opzienbarend is de sprekende muis in zaal 4 (zie 1e foto). Het is een kunstwerk uit 2018 van de Brit Ryan Gander dat de naam '2000 Year Collaboration (The Prophet)' draagt.
Een piepklein, levensecht muisje in een grote en verder lege, witte museumzaal, waar het een gaatje heeft geknaagd in de (gipsen voorzet-)muur. Het animatronische* knaagdiertje houdt een 9 minuten durend betoog** waarin hij (of zij) een oproep doet tot verbroedering en ons waarschuwt voor ons dwangmatige verlangen naar vooruitgang. Het is een citaat uit Charlie Chaplins fameuze toespraak in de - door Chaplin zelf geschreven en geregisseerde speelfilm 'The Great Dictator' (1940). Het is een van de beste speeches uit de filmgeschiedenis en nog steeds razend actueel. Dus ga door je knieën (al dan niet krakend), neem de tijd en luister (& huiver).
* Een pop die techniek bevat waardoor het praat en beweegt. ** en integraal afgedrukt in de handout





9. Ian Davenport, Poured Lines: Primer, 2006. 10. Zoro Feigl, 'Avalanche', 2016. 11. Subodh Gupta, 'Jal Mein Kumbh, Kumbh Mein Jal Hai' (Water is in de pot, and the pot is in the water), 2012. 12. Pyke Koch, Scrum III, 1969. 13. Nils Völker, 'Multiple of Five', 2017. 
Ruimtelijke of 3-dimensionale kunst is vaak spannender dan het platte vlak. Zeker als zo'n kunstwerk ook nog eens geluid maakt, kraakt, piept of beweegt, iets doet (en dan kinetisch wordt genoemd). Dat fascineert: je blijft kijken.
Misschien goed om hier even het verschil tussen een sculptuur en een installatie te benoemen. Een installatie heeft bijna dezelfde kenmerken als een sculptuur, maar het belangrijkste verschil is dat een sculptuur een op zichzelf staand object is. Iets waarnaar je kijkt en (vaak) omheen kunt lopen. Een installatie daarentegen is een groot sculptuur-achtig kunstwerk dat de manier waarop je de ruimte ervaart verandert. Het interieur van de ruimte waar zo'n kunstwerk is geplaatst, wordt dan vaak aangepast om de installatie te laten zien. Soms moet de zaal donker zijn en geblindeerd worden of de muren in een bepaald kleur geverfd. Of een gat in de muur worden gemaakt, zoals bij het eerdergenoemde muisje. Dat is dus een mooi voorbeeld van een installatie.

het klopt, veegt en zuigt

Maar er klopt, veegt en zuigt* meer in 'Momentum'. Zelf ben ik erg gecharmeerd van het intrigerende werk van de Amsterdammer Zoro Feigl (met 'Avalanche' uit 2016 en zie foto 10). Aangedreven door een motortje zet de kinetische kunstenaar een stuk maliënkolder - zo'n stalen vest uit de riddertijd - in beweging en dat draait constant rond. "Op het plankje onder het kunstwerk storten de schakels over elkaar heen, waardoor er een zeer rustgevende lawine van staal ontstaat."
Kun je het je moeilijk voorstellen? Bekijk hier een youtube-filmpje van 'Avalanche'. 
Ook het 'Multiple of Five' (2017) van de Duitser Nils Völker boeit mateloos (foto 13). De rood en blauw gestreepte zakken worden normaal gevuld met zand om het land tegen het water te beschermen: in dit - ook weer kinetische werk - zwellen de zakken op door de lucht die door ventilatoren wordt ingeblazen. Het is alsof het kunstwerk ademt. De zakken of 'longen' vullen zich met lucht, die dan weer langzaam ontsnapt. 
* de slogan van een Hoover-stofzuigerreclame uit de zestiger jaren.

Anselm Kiefer

Tot slot iets over de kunstenaar Anselm Kiefer (Dld., 1945). Ook voor hem is er in Museum Voorlinden plek ingeruimd en wel met een vijftal monumentale werken. De  bolleboos - hij heeft naast de kunstacademie drie andere studies afgerond - koos uiteindelijk toch voor het kunstenaarschap en met zijn immense werken verwijst hij vaak naar historische gebeurtenissen. En alles doet mee: naast verf werkt Kiefer ook met materialen als stro, zand, hars, glas, houtskool, as, beton, roestig ijzer, klei, haar, lood. You name it.
En (dus) heel herkenbaar: het werk van Anselm Kiefer.


Twee maal Anselm Kiefer: 14. 'Dat rosa miel apibus', 2009 en 15. 'Antonin Artaud Heliogabalus', 2010-2011.
Tot zover mijn recente belevenissen in privé-museum Voorlinden. Ik noem het een compleet dagje uit: het geweldig gelegen landgoed in de Wassenaarse duinen, de mooie museumtuin ontworpen door Piet Oudolf, een natje en droogje in de naastgelegen oude villa (kandidaat in mijn 'grote-kroketten-op-brood-in-museumcafés-test') en als klap op de vuurpijl de geweldige (belevings-)kunst in de moderne kunsttempel.


-X-


Ook Museum Voorlinden staat in coronastand: boek vooraf je tickets!


16. De 'grote-kroketten-op-brood-in-museumcafés-test'. 17. Landschapskunst: Martin Creed, 'Work no. 2792', 2017
 (vier boompjes op een rij). 
Tekst en alle (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl, behalve foto 1 (zie credits). 

'Rendez-Vous': een anderhalve-meter-date in Museum Voorlinden

12 juni 2020
Vandaag gaan we op anderhalve-meter-date in Museum Voorlinden. In het Wassenaarse duinmuseum hebben we een afspraakje (tijdslot!) met de bedoeling elkaar, maar ook de kunst beter te leren kennen. Voor sommigen is het een first date (en dan hopelijk niet blind), voor anderen een hernieuwde kennismaking. We zien nieuwe kunstwerken, maar ook een paar bekende publiekslievelingen.

'Rendez-Vous' is een zeer actuele expositie die reflecteert op het 'nieuwe normaal'. In de vertoning staat ontmoeting centraal: in gesprek gaan; aantrekken en afstoten; omhelzen of op afstand houden; eenwording of aanvaring; samenspel en strijd.



1. Maha Malluh, 'Food for Thought - Al-Mu'allagät', 2014. 2. Tracey Emin, 'I Promise to Love You', 2007. 3. William Kentridge, 'Singer Trio', 2017-2018. 
Het is weer zover: over-enthousiasme dreigt. Heb ik altijd wanneer ik Museum Voorlinden in Wassenaar bezoek. Elke keer als ik de lange oprijlaan voor mij zie, raak ik in een opgetogen stemming. (Heel gezond, volgens hoogleraar neurowetenschappen Erik Scherder, de dopamine die vrij komt bij het je ergens op verheugen). Ik fleur strijk en zet op bij een voorgenomen bezoek aan het privé-museum en aan mijn hoge verwachtingen wordt iedere keer weer tegemoet gekomen.

What's not to like aan Voorlinden? Nou ja, misschien het feit dat je museumkaart niet geldig is, maar dat is dan ook het enige. Voor de rest is een bezoek steevast een feestje. Een kleine vier jaar geleden opende de moderne kunstbungalow op Landgoed Voorlinden haar deuren en vanaf het begin waren de recensies lovend (zo niet euforisch). "Volledig uit het veld geslagen"; "overweldigend"; "Voorlinden dwingt je op de knieën"; "een vertoon van rijkdom in een Triple-A museum", "het museum rolt onbescheiden zijn spierballen". Superlatieven te over voor een zeer gelikt museum. Op het gladde af...

what's not to like

En ook nu is mijn geestdrift weer groot. Voorlinden programmeerde met 'Rendez-Vous' een zeer actuele tentoonstelling met als thema 'ontmoeten', juist in een periode waarin dat moeilijk, zo niet onmogelijk was. 'Afgesproken samenkomst' - de letterlijke vertaling van het Franse 'rendez vous' - was zo'n tien weken uit den boze. Social distancing de norm.
Maar alleen wordt langzamerhand weer samen en na zo'n periode van onthouding blijkt eens te meer het belang van betekenisvolle sociale relaties. Een mens kan niet zonder en eenzaamheid en isolement liggen op de loer. Anderzijds kan maatschappelijke interactie ook negatieve aspecten hebben. Soms stressvol en confronterend, in het ergste geval ondermijnend en/of agressief.




4. Jonas Wood, 'Large Shelf Still Life', 2017. 5. Pablo Picasso, 'L'étreinte', 1903. 6. Abraham Poincheval, 'Ours', 2014. 7. John DeAndrea, 'The Faces of Fifty Years', 1973-2017. 
"In Rendez-Vous staat de ontmoeting centraal" lees ik in de handzame, informatieve brochure die in plaats komt van zaalteksten. "Tussen Voorlinden en haar bezoekers, tussen kunst en kijker en tussen kunstenaars en hun werken onderling. In de selectie uit onze collectie komen kunstwerken samen als minnaars die elkaar omarmen, versterken en soms met elkaar botsen. Hun ontmoeting houdt het midden tussen samensmelting en confrontatie, tussen duet en duel."
In het middelste gedeelte van het kunstpaviljoen zie je in zes zalen en drie (zogenaamde) kabinetten 'zintuiglijke kunstwerken': "ze vragen je hen te naderen en je te laten overweldigen door hun geuren, geluiden en bewegingen."
En er gebeurt inderdaad veel in die lichte, hoge ruimten. De vertoning is een intrigerend schouwspel met een grote verscheidenheid aan kunstuitingen die bij elkaar zijn gebracht om te conflicteren of elkaar juist verder aan te vullen. Van sommig werk begrijp je onmiddellijk waarom het voor de expositie 'Rendez-Vous' is gekozen. Bij andere kunst is het verband met het thema wat verder te zoeken: daar moet je meer moeite voor doen.

intrigerend schouwspel


In de eerste zaal zien we het al eerder vertoonde werk van de Britse kunstenaar Tracey Emin, 'I Promise to Love You' (uit 2007). De rode neonletters zijn een statement waarin de kunstenaar belooft onvoorwaardelijk lief te hebben. Ook bij het, voor Pablo Picasso zeer bescheiden en ietwat atypische schilderijtje 'L'étreinte' uit 1903 draait het om beminnen. Twee naakten - de vrouwfiguur lijkt zwanger - die elkaar teder omhelzen en waarover Picasso gezegd zou hebben: "ik wil dat mijn schilderij niets anders oproept dan emotie." Beide werken zijn overduidelijke liefdesverklaringen.




8. Joseph Cornell, 'Custodian - M.M.', 1963. 9. Lara Favaretto, 'Birdman or (The Unexpected Virtue of Ignorance', 2018. 10. Etel Adnan, (onderdeel van) 'California', 2013-2014. 11. Leandro Erlich, 'The Cloud - Doghead', 2014. 
Er is ook (spektakel)kunst dat zich - zoals gezegd - wat complexer binnen het thema gewonnen geeft. Werk dat meer verbeeldingskracht en achtergrondinformatie vereist. Ronduit indrukwekkend is de wandinstallatie van de Saoedische Maha Malluh genaamd 'Food for Thought - Al-Mu'allaqät' uit 2014. De 95 aluminium kookpotten en pannen werden oorspronkelijk gebruikt door Bedoeïenen en staan symbool voor de - vaak tijdens de gezamenlijk maaltijd, overgebrachte vertellingen over de geschiedenis en tradities van dit nomadische woestijnvolk.

spektakelkunst

En hoe zit het met de 89 tronies van John DeAndrea ('The Faces of Fifty Years', 1973-2017)? De hyperrealist die bekend is van zijn levensechte mensbeelden, bewaarde deze koppen van modellen "als achterblijvers van de circa 350 sculpturen die de wereld in zijn getrokken". Het zijn de gezichten waarmee de kunstenaar gedurende vijftig jaar een persoonlijke relatie opbouwde.
In zaal 4 staat De Beer ('Ours' uit 2014) van Abraham Poincheval, waarin hij - in een Parijs museum - bij wijze van performance, 13 dagen bivakkeerde. Als in een winterslaap wilde de kunstenaar laten zien wat het betekent om in isolatie te leven.

Mind your steps! Vierduizend kilo confetti (lees ik in de handout) die door blote mensenvoeten werden aangestampt in tien kubussen van 90 x 90 centimeter (als ware het wijndruiven na de oogst) en die vervolgens zorgvuldig omgekieperd werden op de houten vloer. Maar zonder het gebruik van lijm, kalven de fel gekleurde blokken langzaam af en vandaar ook het verzoek om afstand te bewaren. De anderhalve-meter-maatschappij ten voeten uit. Uiteindelijk zal de kwetsbaarheid winnen en storten de blokken van de installatie genaamd "Birdman or (The Unexpected Virtue of Ignorance)' uit 2018 van de Italiaanse Lara Favaretto als ruïnes in elkaar (zie foto 9).





12. René Magritte, 'La malédiction', 1931. 13. De brochures. 14. Sam Samore, 'Tower of Lips', 1990-1995. 15. François Morellet, 'Beaming π 300 A.R. 50°', 2002 en 'L'impitoyable confrontation des horizontales et des verticales n°1, n°2, n°3', 2012.
Zeer het bekijken waard, de presentatie 'Rendez-Vous', maar niet het enige dat opzien baart in Voorlinden. Zo zijn er de vaste highlights: het zwembad van Leandro Erlich, het levensechte 'Couple under an Umbrella' van Ron Mueck en de brute kracht van 'Open Ended' van Richard Serra (en waarover ik schreef in mijn eerste blogpost over Voorlinden in 2017), maar nu ook 'Tower of Lips' van Sam Samore en de geometrisch installatie van François Morellet (met een hele lange titel en hierboven te zien als foto 15).

Daarnaast is er een grote zaal ingericht met werk van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer en een zeker zo interessante vertoning genaamd 'Momentum' en aan deze twee zal ik op korte termijn aandacht besteden.


-X-


Dus wil je niks missen? Stay tuned en meld je aan als een van mijn volgers via Facebook, Instagram of e-mail (zie rechter-sidebar).


16. Louise Bourgeois, 'Maman' en 17. de eieren in de mand onder de spin 'Maman'. 
Tekst en alle (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl

EXTRA LARGE: wandkleden van Picasso, Miró en Bourgeois in de Kunsthal Rotterdam

6 juni 2020
Groot, groter, grootst. De nieuwste vertoning in de Rotterdamse Kunsthal heet niet voor niks 'Extra Large'. Te zien zijn ruim zestig indrukwekkend grote wandtapijten naar ontwerp van vijfendertig kunstenaars. En daaronder zeer beroemde. Wat dacht je van Pablo Picasso, Joan Miró, Le Corbusier en Louise Bourgeois?
En mocht je denken: "Wandkleden? Saai....!", nou dan heb je het mis. Helemaal niet dul en suf. Verrassend modern, want allemaal tot stand gekomen in de laatste honderd jaar.
Kijk maar.



1. Joan Miró, Composition No. 1. Femme au miroir, 1966. 2. Zaaloverzicht. 3. Edmond Yarz, Série Provinces et Villes de France, Les Pyrénées, 1924. 
Thuis heb je misschien een kleed op de vloer. Onder de eettafel of in de zithoek. Niet zo voor de hand liggend, maar aan de muur kan natuurlijk ook.
Deden ze vroeger ook al. Zoals in de middeleeuwen. Toen hadden wandtapijten naast een kunstzinnige, vooral ook een nuttige functie. De tapijten dienden tegen vochtige en koude kasteel- en paleismuren. De grote, dus vaak loodzware doeken hielden de warmte vast en de tocht vooral buiten. Daarnaast waren ze geluidsabsorberend en - ook niet onbelangrijk - een mooie gelegenheid om met je rijkdom het 'plebs en gepeupel' te imponeren. Want je kon natuurlijk een schilderij ophangen, maar een wandkleed was veel duurder. Zoveel meer werk en dus heel wat meer man-uren. En je kon er veel op kwijt, want ze zaten vaak barstensvol verhalen. Hele taferelen stonden erop afgebeeld. Bijbelse en/of heroïsche gebeurtenissen en schouwspelen.

geweven behang

Even voor de duidelijkheid: we hebben het hier over geweven wandtapijten, ook wel tapisserieën. Over 'gobelins', maar dat is eigenlijk een merknaam. De in de expositie 'Extra Large' getoonde kleden zijn niet met smyrna-wol geknoopt of met zijde of wol geborduurd*, maar op enorme weefgetouwen gefabriceerd. Volgens de methode 'schering en inslag'**.
* Zoals het beroemde, geborduurde tapijt van Bayeux uit 1068. 
** De uitdrukking vindt zijn oorsprong in weverstermen. 'Schering' zijn de draden op een weefgetouw die in de lengte zijn gespannen. Denk 'scheerlijnen' in de betekenis van ‘opzetten, spannen’. 'Inslag'  zijn de dwarsdraden die met een schietspoel heen en weer tussen de schering worden aangebracht. 

En het moet gezegd, nog steeds heerst er een geringschattend vooroordeel over textielkunst als tuttig gefröbel. Heeft het een imagoprobleempje. Ook bij weven ligt de associatie met handenarbeid en dus 'oma-achtig vrouwenwerk' voor de hand. Burgerlijk stoffig.
Maar het betreft hier geen goedbedoelde huisvlijt, maar een traditioneel ambacht met een lange historie. Die in de tentoonstelling ook volop wordt uitgemeten. Lees vooral de zaalteksten die je een informatief lesje leren in de rijke geschiedenis van 'Het Wandtapijt' en dan in het bijzonder die uit Frankrijk. De muurdoeken zijn allemaal geweven bij vier verschillende Franse (Staats-) werkplaatsen of 'manufactures'. En dat brengt mij op mijn enige azijnpuntje: de insteek van de expositie is behoorlijk 'francofiel'.





4. Le Corbusier, El lénnui régnait au dehors, 1987. 5. Zaaloverzicht met werk van Pablo Picasso. 6. Victor Vasarely, Cheyt Pyr, 1977. 7. (Links) Joan Miró, Composition No. 1. Femme ou miroir, 1966 en (rechts) Alexander Calder, Composition, 1966. 8. Jean Messagier, Les uniformes de beau temps, 1969-1971.
In de vertoning in de Kunsthal zie je geen oude, klassieke voorbeelden van weefkunst (prima, want niet per se my cup of tea): er wordt juist gefocust op de afgelopen honderd jaar: vanaf de 1e Wereldoorlog tot nu. In eerste instantie vaak figuratieve en verhalende werken, maar naarmate de tijd vordert worden ze soms zeer abstract. "Naast het feit dat veel van de getoonde wandkleden het oorspronkelijke doel van luxe, prestige, culturele identiteit en machtsvertoon vertegenwoordigen, onthullen ze vooral hoe verrassend vitaal het traditionele ambacht van het weven nog is", aldus de Kunsthal.

De vaak kleurige wandkleden tonen de nauwe samenwerking tussen de kunstenaar met zijn of haar artistieke ontwerp en het ongekende vakmanschap van de wever-ambachtsman (m/v). En ondanks de technische ontwikkelingen is het produceren nog steeds zeer tijdrovend. Het kost vaak duizenden arbeidsuren. Zo nam het weven van Picasso's ‘Les Femmes à leur toilette’ (met 3 x 4½ meter niet eens zo'n heel groot doek) in de zeventiger jaren nog zo'n zes jaar in beslag (te zien op foto 5).
Twee wandkleden zijn zo opgehangen dat je er omheen kunt lopen - dus vooral even doen - en dan zie je de achterkant bezaaid met allemaal losse eindjes. Bij het 'zelfportret' van kunstenaar Orlan (foto 9) misschien nog wel mooier dan de voorkant?
Het beeldend patroon-weven is een zeer geavanceerde reproduceertechniek en kan dus geschaard worden onder het kopje 'hoogstaande toegepaste kunst'.

toegepaste kunst in textiel

De metershoge en -brede doeken voelen zich uitstekend thuis in de grote en hoge ruimte van Hal 1 in de Kunsthal. Het licht is gedimd. Of beter: de expositieruimte is behoorlijk donker en dat is ook te zien aan de foto's (die zijn niet zo instagrammable). Maar ter plekke blijkt dat helemaal niet storend. Het is niet droefgeestig of zo. Integendeel: het verhoogt de intimiteit en de wandtapijten zijn vakkundig in the spotlight gezet.
"Chapeau"!

De tentoonstelling 'Extra Large' in Kunsthal Rotterdam is te zien tot en met 3 januari 2021. Ga niet onaangekondigd op pad, maar reserveer je kaartje vooraf op de website.


9. Zaaloverzicht met op de voorgrond het wandkleed van kunstenaar Orlan, 'Disfiguration-Refiguration, Proto Colombian, self hybridation no. 4, 2013-2016 (en het ontwerp dateert uit 1998). 10. Raymond Hains, Diptyque: D’Eustache à Natacha, 2001–2004.
Tekst en alle (iPhone)foto's: @MiriamvanderMeer | www.agreylady.nl

Auto Post Signature

Auto Post  Signature