Expressionisme en devotie: Alexej von Jawlensky in het Gemeentemuseum Den Haag

29 september 2018
Ik weet niet of het kunstwerk de directe aanleiding is geweest voor deze expositie, maar het schilderij 'Vrouwenkop' uit 1911 is wel een van de publiekslievelingen van het museum. Het gezicht, "heel expressief geschilderd in rood en blauw en met geelgroene ogen die een heftige gemoedstoestand verbeelden" is altijd onderdeel van de eigen-collectie-selectie, maar het hangt sinds 29 september heel prominent en beeldbepalend in de tentoonstelling met de schilderwerken van Alexej van Jawlensky.
En je begrijpt: de maker.

Met de titel 'Expressionisme en Devotie' zie je in het Haagse Gemeentemuseum een grote exhibitie met het expressionistische werk van een Russisch schilder met een grote hang naar het spirituele en het esoterische. 
Kijk je mee naar kunst vanuit pure emotie?



1. (Deel van) 'Vrouwenkop', 1911. 2. Zaaloverzicht. 3. 'Zelfportret', 1912.
Een bezoek aan het kunsthuis in de Hofstad is altijd een uitstekend idee, want ik weet geen museum te noemen die zó actief is. Naast de vaste collectie ("Ontdek het Moderne") presenteert het museum jaarlijks verschillende tijdelijke tentoonstellingen en met verschillende bedoel ik ook écht verschillende. Heel divers namelijk. Zo kunt je er momenteel terecht voor "Art Nouveau in Nederland"; "Aan Zee" (zie mijn relaas over deze expo); "Sam Samiee" en natuurlijk de recentelijk geopende uitstalling "Glans en Geluk" met kunst uit de wereld van de Islam. Wat zei ik je? Voor ieder wat wils!
Daarnaast is het gebouw - naar een ontwerp in de stijl van het rationalisme van architect H.P. Berlage uit 1935 - heel mooi en grotendeels intact en daardoor altijd een feest om in rond te dwalen. 
Maar goed, ik ben hier voor de tentoonstelling 'Expressionisme en Devotie' met kleurrijke kunstwerken met een grote zeggingskracht.

open minded

"Mijn kunst is meditatie en gebed in kleur". Ver voordat in de westerse wereld spirituele en esoterische stromingen als new age en mindfulness populair werden, combineerde Alexej von Jawlensky (1864-1941) met een open levenshouding het beste uit verschillende religieuze stromingen. De van oorsprong Russische kunstenaar ontwikkelde zich in München tot één van de belangrijkste Duitse expressionisten, aldus de inleidende zaaltekst.
In de tentoonstelling zie je "Jawlensky’s rijke oeuvre van landschappen, stillevens en portretten in een groot overzicht waarbij de nadruk ligt op de invloed van zijn spirituele beleving." 





1. 'Landschap', ca. 1911. 2. 'Zwarte haren voor gele achtergrond', 1912. 3. Zaaloverzicht. 4. Gabriele Münter (partner van Wassily Kandinsky), 'Stilleven met vazen, fles en taken', ca. 1908-1909. 5. 'Zelfportret', 1912.
Maar wie is die Alexej von Jawlensky? (Want ik had eerlijk gezegd nog nooit van de man gehoord 😕). Na een carrière als militair in het Russische leger en een opleiding aan de kunstacademie van St. Petersburg, vertrok Jawlensky - inmiddels begin 30 - in 1896 naar München waar hij al snel vriendschap sloot met land- en vakgenoot Wassily Kandinsky. Zijn verblijf in Duitsland bleef niet onopgemerkt, want hij exposeerde er regelmatig en hij trad in 1912 toe tot de (een jaar eerder door Kandinsky, Franz Marc en August Macke opgerichte) kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter.

"kunst wordt vanuit een spiritueel bewustzijn geboren"

En dat was ook de periode dat Jawlensky zich steeds meer op landschappen en portretten ging concentreren. Hij varieerde steeds vaker op hetzelfde thema en maakte grote series. "Het meditatieve aspect van herhaling vormt een belangrijke spirituele impuls voor Jawlensky en het seriematige is een rode draad in zijn oeuvre." Want, zoals hierboven aangehaald, was Alexej von Jawlensky ook heel 'geestelijk' ingesteld. Hij ontmoette Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie en ook zijn treffen met (Nederlander, mede-kunstschilder en 'zoon van') Jan Verkade - die na zijn intrede in een kloostergemeenschap broeder Willibrord werd genoemd - maakte grote indruk op Jawlensky. Zijn leitmotiv kwam steeds meer te liggen op het onstoffelijke, de religie en de theosofie. Zo verdiepte Jawlensky zich in contemplatie en de yoga-leer en zijn verdere leven was een grote geestelijke zoektocht en zodoende onlosmakelijk verbonden aan zijn schilderkunst.




1. 'Abstract Head - Karma', 1933 en 'Abstract Head: Evening (no. 28), 1931. 2. Zaaloverzicht. 3. 'Abstract Head/Savior's Face: Fate (no.5), 1918. 4. 'Savior's Face - Expectation', 1917.
Vanaf het begin van zijn schilderscarrière bracht Jawlensky de verf in sterke tonen aan, wat aan de werken een hele krachtige uitdrukking gaf. De schilder bleek zeer origineel en vrij in het gebruik van rijke kleurschakeringen. In het begin verbeeldde hij nog vrij 'weelderig', later steeds meer geabstraheerd. Heel direct, krachtig én emotioneel. Vrijwel altijd ook op karton en die structuur van het cardboard zie je vaak terug in de schilderwerken.

synthese

Jawlensky wilde zijn innerlijke beleving tot uitdrukking brengen door een kleurrijke en expressieve weergave. De kunst moest in direct contact staan met de belevingswereld. Rond zijn veertigste levensjaar maakte Jawlensky zijn meest expressieve werken. Hij gebruikte rood, blauw, oranje, geel en groen en de vormen waren omlijnd met (Pruisisch) blauw. De schilderijen "bezaten een grote kracht vanuit een innerlijke extase."

Rond 1930 werd er bij Jawlensky artritis geconstateerd en in de laatste fase van zijn leven beperkte de ziekte zijn schilderen. Door de verlamming aan vingers en ellebogen, werd hij gedwongen tot een andere werkwijze: hij schilderde met gestrekte armen en zijn penseel tussen zijn handen vastgeklemd. "Juist die beperkingen dwongen hem om nog geconcentreerder te werken." Hij schilderde als een bezetene aan kleine 'Meditaties' (nu kon het immers nog). In totaal maakte hij meer dan achthonderd, kleine - aan Russisch-orthodoxe iconen refererende - portretjes (vaak niet groter dan 18×13 cm.). 'Gezichten' met sterk gereduceerde gelaatstrekken.

Jawlensky schreef in zijn memoires: "het gezicht is voor mij niet alleen een gezicht, maar de hele kosmos. In het gezicht openbaart zich het hele universum."




1. Zaaloverzicht. 2. Twee werken uit de 'Variation-serie'. 3. Twee werken uit de 'Meditation-serie'. 4. Tekening 'Recumbent Female Nude', 1913.
Bij "Expressionisme en Devotie' is een mooie catalogus verschenen en - net als bij zoveel eerdere tentoonstellingen in het Gemeentemuseum (al sinds 2010) - is er ook een kinderboek uitgebracht. Bette Westera schreef de tekst en - geheel in de trant van Jawlensky - werd het boek prachtig geïllustreerd door Sylvia Weve. Een aanrader!


-X-


Gelijktijdig met de tentoonstelling met het uitbundige werk van Alexej von Jawlensky opende zaterdag 29 september ook 'Bloem en Dier'. Ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van Marc Mulders is er een kleine overzichtstentoonstelling gewijd aan deze Nederlandse schilder, aquarellist, fotograaf en glazenier.

Kijk voor bezoekersinformatie even op de site van het Gemeentemuseum.


Het kinderboek van Bette Westera en Sylvia Weve.
Bron: Gemeentemuseum, tekst en alle (iPhone)foto's © Miriam van der Meer (www.agreylady.nl).

'A Balancing Act' in Kunsthal Kade in Amersfoort

25 september 2018
Evenwicht vinden is vaak een hele kunst. Meestal is het óf dit, óf dat en zijn we aan het jongleren tussen alles of niks, zwart of wit, yin en yang, werk en privé en zo kan ik nog wel een uurtje doorgaan. Die tegenstellingen tussen twee uitersten moet meer in balans, want dat schijnt bij te dragen aan (1) meer geluk, (2) een betere gezondheid, (3) meer energie. Bibliotheken zijn erover vol geschreven. Want als evenwicht zo belangrijk is, hoe vind je die dan? 

In Kunsthal Kade* in Amersfoort is deze levenslange zoektocht onderwerp van een expositie. Sinds 15 september jl. zie je in de groepstentoonstelling 'A Balancing Act' kunstenaars die zich hebben laten inspireren door deze elementaire natuurwet. Alles zoekt immers zijn eigen evenwicht.

We gaan op zoektocht naar het wikken en wegen in de beeldende kunst. Ga je mee?



1. Daniel Firman, Nasutamanus, 2012, Courtesy of Perrotin, Foto: Guillaume Ziccarelli en #artselfie 2. '50/50' (2018) van HeyheydeHaas. 3. 'A Balancing Act' uit 1998 van Job Koelewijn.
Meest in het oog springend in deze tentoonstelling is toch wel een aan zijn slurf 'hangende' levensechte, dus hyper-realistische olifant van de Franse kunstenaar Daniel Firman ('Nasutamanus', 2012, één uit een serie van drie). Het zwaartekracht-tartende grootste landzoogdier zit met zijn slurf vastgemaakt aan de muur en hangt aldus los in de ruimte. Raar en opzienbarend, want het beeld prikkelt onze ervaring van horizontaal, verticaal en diagonaal. De state of being van het beest verstoort onze gewaarwording en onze kijk op dingen. Het kan niet, het klopt niet!
Mooi, maar ook een beetje unheimisch.

't Is niet verwonderlijk dat balans ook in de beeldende kunst een belangrijk figuratief element is. Ook kunstenaars zoeken naar een manier om de ultieme balans te creëren. Of juist weer helemaal niet. Soms is het spelen met de relatie balans < versus > disbalans uitgangspunt en altijd werkt de artiest met uitersten in vorm, compositie en kleur en de 'perfecte' verhouding daartussen. De Roemeense beeldhouwer Constantin Brâncuși schijnt eens gezegd te hebben "Beauty is absolute balance" en ook expressionist Henri Matisse benadrukte het belang van evenwicht: "What I dream of, is an art of balance", zo lees ik op de zaaltekst bij mijn bezoek aan de mooie expositie in de (deels middeleeuwse) stad Amersfoort.





1. Wainer Vaccari, 'Il Portiere', 1991. 2. Henk Stallinga, 'Lumen Balance', 2016. 3. Vanessa Jane Phaff, 'Before we are dead, we are alive', 2018. 4. Jose Dávila, 'Joint Effort', 2015. 5. Vier circus-affiches, maker onbekend, Adolph Friendländer (lithograaf).
In dezelfde zaal als de 'zwevende olifant' zijn 4 kleurrijke affiches te zien waarop acrobatiek- en koorddans-optredens worden aangekondigd. Tijdens die circus-acts worden allerhande capriolen uitgevoerd die een hoge mate van evenwicht en balans vereisen. Samen met andersoortige 'evenwichtsstoornissen' zoals 'eenwieler-rijden', 'bal-lopen' en 'bascule-springen' (je weet wel: zo'n springwip waarmee een acrobaat wordt gelanceerd) is het circus dé plek waar de 'kunst van het (her)vinden van evenwicht' wordt bedreven. 

Dan de mobile - latijn voor beweging. Een ultieme balanszoeker. Ook wel 'mobile à vent' genoemd, is het een soort sculptuur dat tot de kinetische kunst wordt gerekend. Vrijhangend, uitgebalanceerd (alles zoekt immers zijn eigen evenwicht) en een ogenschijnlijk niet aan de wetten van de zwaartekracht onderworpen object. Elk zuchtje wind veroorzaakt beweging.

Meester in de mobile is zonder enige twijfel Alexander Calder (USA, 1898-1976), die in 1929 - na een ontmoeting met Mondriaan, Van Doesburg en Ferdinand Leger - ging experimenteren met abstracte, beweegbare constructies van ijzerdraad.
Deze door mij zeer gewaardeerde kunstenaar, blijkt bijzonder gefascineerd te zijn geweest door het fenomeen circus. Hij maakte een performance (zoals wij dat nu zouden noemen) met een door hem tussen 1926 en 1931 gefabriceerd miniatuur-circus. En vanaf 1931 trad hij daar ook mee op: 'Cirque Calder', een 'speelgoed' circustheater met modellen van slangenmensen, jongleurs, leeuwentemmers en acrobaten en voornamelijk gemaakt van ijzerdraad, hout en textiel (en nu in bezit van het Whitney Museum in New York). Een filmpje met zo'n optreden door Calder is te zien in de tentoonstelling (maar ook op YouTube).
Heel vermakelijk! 




1. Alexander Calder, 'zonder titel', 1967. 2. Isabelle Wenzel, 'Position_3_W_2013', 2013. 3. Julien F. Thomas, 'Conversation (Im)balance', 2018, installatie + audio-choreografie. 4. Carel Visser, 'Open trap', na 1950. 
Het zoeken naar, en het verstoren van evenwicht in elke denkbare controverse, dat is wat je ziet in 'A Balancing Act'. "Elke tegenstelling: orde versus chaos, natuur tegen cultuur, inspanning versus ontspanning, heeft uiteindelijk een - al dan niet - natuurlijke balans. Maar wanneer slaat de weegschaal weer door?"
Denk aan de laatste keer dat je op één been moest balanceren. Bij een yoga-pose, het aantrekken van je spijkerbroek of bij het lopen langs of op een randje. Laat staan als je te diep in het glaasje hebt gekeken. Complete balans bestaat niet - je wankelt constant. Het vergt inspanning en concentratie en hoe ouder je wordt, hoe moeilijker het is. Kijk recht voor je uit en nooit naar beneden, zo luidt de tip van de koorddanser.

de balans opmaken

De Duitse kunstenaar Isabelle Wenzel is zelf opgeleid als acrobaat en zij gebruikt dat talent ook als onderwerp in haar kunst. Een quote van haar luidt: "ik wil dat de kijker zich bewust wordt van zijn eigen lichaam; waar het begint en eindigt en wat het allemaal kan. En van de zwaartekracht die ons allemaal beïnvloedt".
Het werk van het Brits-Zwitserse kunstenaarscollectief JocJonJosch (Jocelyn Marchington, Jonathan Brantschen en Joschi Herczeg) handelt altijd over 'identiteit', maar het uit zich vaak in performances met als thema het vinden van balans en evenwicht tussen de drie leden. Goed te zien in de video 'Head to Head' (2014): daarin draait alles om balans én om het blindelings vertrouwen tussen het trio. 
De foto 'A Balancing Act' van Job Koelewijn (de naamgever van de tentoonstelling) "toont het balanceren ook in overdrachtelijke zin. Zijn balanceer-act staat symbool voor zijn moeilijke tijd als beginnend kunstenaar in New York, waar hij zijn wankel evenwicht moest zien te bewaren."



1. JocJonJosch, een beeld uit de video 'Head to Head', 2014. 2. Ëén van de vier circus-affiches. 3. Isabelle Wenzel, 'Position_14_2.1_W_2013', 2013.
In de tentoonstelling 'A Balancing Act' zie je werk van 24 kunstenaars uit binnen- en buitenland die middels sculpturen, foto's, installaties, tekeningen, video's en schilderijen met (soms wankel) evenwicht zoeken naar harmonie.


-X-


Mijn tip: overweeg een balansdag en bezoek deze fijne tentoonstelling! Te zien tot en met 6 januari in Kunsthal Kade. Kijk even op de site voor bezoekersinformatie. 

* In tegenstelling tot een museum, is een Kunsthal een expositieruimte zonder eigen collectie. Door middel van bruiklenen organiseren en cureren zij zelfstandig tentoonstellingen.

Alle (iPhone) foto's: ©Miriam van der Meer (www.agreylady.nl).

Fotofestival 'Unseen' in de Amsterdamse Westergasfabriek

21 september 2018
Fotofestival Unseen gaat in het 7e jaar van haar bestaan niet 'ongezien' aan mij voorbij. Het is wel mijn eerste keer en hoe ik dit evenement eerder heb kunnen missen, is mij een raadsel.
Hoe dan ook: dit jaar strekt het jonge, dynamische en sprankelende Unseen zich uit over meerdere plekken in Amsterdam, maar de Gashouder op het mooie, industriële Westergasfabriek-terrein blijft - net als bij de eerdere edities - toch het kloppend festivalhart. Van vrijdag 21 tot en met zondag 23 september kun je daar terecht voor een blik op hedendaagse fotografie met een sterke nadruk op jong (inter)nationaal talent. 

Vandaag krijg je op mijn weblog een impressie met foto's van enkele van de (circa) 300 fotografen voorgeschoteld, die ter plekke door 53 galerieën worden vertegenwoordigd.
Loop je met me mee?




1. Keyezua bij Ed Cross Fine Art 2. Stand van Ravestijn Gallery met werk van Inez & Vinoodh 3. Lucas Lenglet bij Stigter van Doesburg.  
De Gashouder - een rond, industrieel en pilaarloos gebouw met een gietijzeren plafondconstructie is een te gekke locatie voor een beurs die zich richt op recente ontwikkelingen in de wereld van de fotografie. Het festival is jong en dynamisch en het brengt diverse groepen samen: galeries, jong talent, bekende fotografen met nieuw werk en een internationaal publiek. Niet alleen de bezoekers, ook de standhouders, de galeries komen from across the globe (ruim 30 landen en daarmee is de beurs dusdanig internationaal, dat alle informatie enkel Engelstalig is). 

movers, shakers en makers

Naast de verkoopbeurs - want dat is natuurlijk wel de bedoeling: dat er verkocht wordt - is er een uitgebreid randprogramma. Er is een speciaal gebouw waar het CO-OP project is gehuisvest: 12 kunstenaarscollectieven van over de hele wereld. Het is een levendige, energieke 'social hub': heel hip and happening allemaal, met heel veel aandacht voor Afrikaans (jong) fotografie-talent. Een tendens die door de hele beurs voelbaar is. Afrika is heel sterk in opkomst en dat levert prachtig werk op.
Daarnaast zijn er prijzen te vergeven (ING Unseen Talent Award en Meijburg Art Commission), programmeert de beurs allerlei tentoonstellingen, lezingen en debatten; is er een fotoboekenmarkt en zijn er avondopenstellingen door heel Amsterdam. En met alle food trucks rondom de Gashouder en de bijgebouwen mag Unseen Amsterdam zich met recht een hip (foto)festival noemen.




1. en 2. Lorenzo Vitturi bij Kahmann Gallery 3. Win McCarthy bij Galerie Fons Welters 4. Steve Mvonda via Ey.on.art.
Dit weekend tonen talenten hun skills en je ziet dus veelal nieuw werk - vandaar ook de naam:  (nog) 'ongezien' - op deze grensoverschrijdende en gedenkwaardige fotografiemarkt. Allemaal naar eigen zeggen natuurlijk, maar ik ben het met veel van die lovende kwalificaties wel eens. Wat ik zag, was bovenal genieten. 

de crème de la crème

Er waren ook een tweetal tendensen te bespeuren. Eerder al noemde ik de opkomst van de Afrikaanse kunstenaars - zowel mannen als vrouwen - en wat mij in hun werk vooral opviel (en nu generaliseer ik een beetje) was het algemene optimisme. Daarnaast vaak ook heel kleurrijk. Geen hopeloos armoedige en grauwe beelden vanuit voormalige koloniën die met niets anders dan natuurrampen moeten dealen. Nee, wél trotse, genuanceerde en veelbelovende impressies uit jonge naties die het heft in eigen hand nemen. Bijna alsof er een feest te vieren is. 
Mooi!

De tweede trend is planten. Naast echte planten, staat en ligt menig huiskamer ramvol botanische prints op textiel (zoals kussens) en behang en op woonaccessoires zoals servies en nu dus ook in de fotografie. Goed voorbeeld daarvan is het werk van Elspeth Diederix. Naast kunstenaar is Diederix ook duiker en hovenier en die drie kwaliteiten komen samen in haar 'natuur'-fotografie (en nu ook te zien in haar solotentoonstelling De tuinen van Elspeth Diederix in het Stedelijk Museum Schiedam). 






1. Elspeth Diederix bij Stigter van Doesburg. 2. Erin O'Keefe bij Albada Jelgersma Gallery. 3. Arko Datto bij East Wing. 4. Diana Scherer via Galerie Caroline O'Breen. 5. Rafal Milach bij Jednostka Gallery. 6. Sami Parkkinen via Vasli Souza.
Ben jij ook zo'n enthousiast amateur-fotograaf? Loop jij - net als ik - bijna permanent met je smartphone in de aanslag om de wereld om je heen te kieken? (Ook) door Instagram is fotografie een geliefd en mega-toegankelijke uitingsvorm geworden (kijk vooral ook eens op mijn Instagram-pagina :-)  👀

Hoe dan ook: Unseen is voor iedereen die vol verwondering door het leven gaat (of zou willen gaan). Een hippe, 'swingende' beurs vol met inspirerende beelden van het hier en nu


-X-

Gun jezelf dit weekend (21 t/m 23 september) een fijn, artistiek en kunstzinnige uitje op het überhippe Westergasfabriek-terrein. En komt het er dit jaar niet meer van? Hou dan vooral de editie van volgende jaar in de gaten.

Kijk even op de site voor bezoekersinformatie.




1. Femke Dekkers via Galerie Bart 2. Nadine Stijns bij LhGWR 3. De gashouder.
Tekst en (iPhone)foto's: © Miriam van der Meer (www.agreylady.nl).

'Rembrandt in Parijs' in Museum Het Rembrandthuis in Amsterdam

17 september 2018
Feitje: Rembrandt is nooit in de Franse hoofdstad geweest en dat maakt de titel 'Rembrandt in Parijs' een beetje misleidend. Het zou mij zelfs niets verbazen als de Grote Meester nooit ten zuiden van de grote rivieren is geweest (maar hang mij er niet aan op). Nee, de naam van deze vertoning in het Amsterdamse Museum het Rembrandthuis is overdrachtelijke bedoeld en verwijst naar de invloed die Rembrandt heeft gehad op veel Franse kunstenaars in de 19e eeuw. Denk aan mannen als Édouard Manet, Edgar Degas en Odilon Redon, die - net als Rembrandt 200 jaar eerder - de ambachtelijke etskunst oppakten. Et voila! Daarmee was een opleving van dit grafische stiel een feit.

Kijk je mee naar een verslag van een expositie met louter "Parijse stadsgezichten, indrukwekkende landschappen, elegante Franse dames en artistieke affiches"?


1. Rembrandt, 'De drie bomen', ets uit 1643, Museum het Rembrandthuis. 2. Félix Bracquemond, 'Landschap met naderende onweersbui en ganzen in weide, ets, 1860-1914, Rijksmuseum, aankoop uit het F.G.Waller-fonds.
Ik ga eerst in op het begrip 'ets', want wat is dat eigenlijk? Daar weet ik zelf heel weinig van, dus mooi dat daar ter plekke uitleg over is. (En wat zouden we zijn zonder internet?) "Een ets is een afbeelding gemaakt in (diep)druktechniek van een koperen of zinken plaat waarin de afbeelding door zuur geëtst is." Oké? Maar hoe dan?  
Het blijkt dat de etser 'etsgrond', een zacht mengsel van hars, was en teer aanbrengt op een plaat. Daar krast hij een voorstelling in en vervolgens gaat die plaat in een zuurbad. Het zuur* bijt in op het metaal op díe plekken waar de etsgrond is weg gekrast. Vervolgens wordt daarvan één of meerdere afdrukken gemaakt. Het resultaat is een lijntekening - in spiegelbeeld - met grote contrasten in zwart en wit. Alles bij elkaar best wel een gedoe...
* En in alle opzichten nogal kwalijke stoffen, zoals zout-, salpeter- en zwavelzuur of kopersulfaat.

Goed. Dat wetende, gaan we over naar de Jodenbreestraat in Amsterdam en wel naar Museum het Rembrandthuis. En ja, dat is met recht een Rembrandt-huis, want de meesterlijke schilder heeft er van 1639 tot 1658 huis gehouden en gewerkt. Je ziet er vanaf 21 september de tentoonstelling 'Rembrandt in Parijs: Manet, Méryon, Degas en de herontdekking van de etskunst (1830-1890)'. "Nooit eerder was deze opleving van de etskunst in Frankrijk een onderwerp voor een tentoonstelling. Voor de expositie zijn de mooiste kunstwerken samengebracht."





1. Theodore Rousseau, Eikenbomen op rotsen, 1861, ets, Bruikleen van het Rijksmuseum. 2 en 3 Impressies van de tentoonstelling met op foto 2 curator/conservator David de Witt die uitleg geeft. 4. Félix Hilaire Buhot, Herinnering aan de Theems. Omgeving van Gravesend, 1883, ets, droge naald en aquatint, 1883, staat IV(9), Amsterdam, Rijksmuseum. 5. Félix Bracquemond, La terrace (Sèvres vu de la Villa Brancas), 1876, ets, droge naald en aquatint op vergé papier, staat VIII(8), Amsterdam, Van Gogh Museum.
Het is niet te verwonderen dat het onbetwistbare meesterschap van Rembrandt van Rijn door de eeuwen heen een leidend voorbeeld is geweest voor vele generaties kunstenaars. Zij zagen in hem een vakman die zijn eigen weg durfde te gaan en bewonderden hem voor zijn gave om de wereld om hem heen heel direct af te beelden.
En dat gold in de negentiende eeuw ook voor een groot aantal Franse avant-garde kunstenaars en (post)impressionisten - grote namen als Manet, Degas, Redon, Rousseau en Renoir, Pissarro - die besloten om ook de etsnaald op te pakken. Zij waren bijzonder gecharmeerd geraakt van Rembrandt's ets-voorstellingen: zijn onnavolgbaar handschrift met gevarieerde, vlot geplaatste lijnen en schrille contrasten. En dan zijn onderwerpen: realistische naakten, portretten en het alledaagse leven.

Etching Revival

Ook steeg Rembrandt in hun achting door het feit dat hij zijn eigen etsen produceerde. (In de negentiende eeuw besteedden de meeste graveurs en etsers het afdrukken uit aan gespecialiseerde drukkers). Door het zelf reproduceren hield Rembrandt het proces in eigen hand en bepaalde daarmee het eindresultaat. "Hij maakte vaak verschillende afdrukken om diverse effecten uit te proberen." 





1. Edgar Degas, Vrouw droogt zich af na een bad (La sortie du bain, kleine plaat), 1891-1892, lithografie, staat II(2), Amsterdam, Rijksmuseum. Aankoop uit het F.G. Waller-Fonds. 2. vrouw voor 'Vrouw droogt zich af....'. 3. Norbert, Goeneutte, Place de la Concorde, 1884-1887, ets en droge naald, staat III(3), privécollectie. 4. Edgar Degas, Studie naar Rembrandt ‘David en Goliath’, ca. 1859-60, potlood op lichtbruin papier, 152 x 120 mm, Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam. 5. Édouard Manet, La convalescente, 1876-84, ets, 129 x 102 mm, Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam.
In de tentoonstelling zie je zo'n 60 kunstwerken en vol trots meldde Lidewij de Koekkoek, directeur van Museum Het Rembrandthuis verleden week dat het kunsthuis twee nieuwe aankopen aan de eigen collectie heeft kunnen toevoegen. "Twee werken op papier van grote Franse meesters uit de negentiende eeuw, Edgar Degas en Édouard Manet (zie de foto's hierboven, red.) waarin we Rembrandts invloed direct kunnen terugzien. De twee kunstwerken waren absoluut onmisbaar voor onze komende tentoonstelling 'Rembrandt in Parijs'."
Mooi. Dan zijn de beide etsen precies op tijd voor de feestelijke opening op donderdag 20 september.

Tot slot van dit betoog wil ik het nog even met je hebben over Rembrandt's bijzondere gave om de beslommeringen van het (gewone) volk en het leven van alle dag uit te beelden. En dat talent kwam met name tot uiting in zijn drukwerk. Het Rembrandthuis* bezit veel van Rembrandts etsen met daarop realistische scènes uit het dagelijks leven (zoals van straatfiguren, bedelaars, dames van lichte zeden en straatmuzikanten). Ze vallen op door hun directheid en de losse, schetsmatige manier van werken en getuigen van Rembrandts opmerkelijke observatievermogen. Twee mooie voorbeelden daarvan zie je op de deuren naar respectievelijk het dames- en het herentoilet (dus nog niet gender-neutraal :-).
Altijd goed voor a smile on my face
Rembrandt heeft 314 verschillende etsen gemaakt, waarvan het museum er 280 bezit.



1 en 2. Rembrandt: Portretten van een plassende boerenvrouw en man, 1631, Collectie Museum Het Rembrandthuis.
En à propos: in Museum het Rembrandthuis kun je dagelijks een ets-demonstratie volgen. Daarnaast zijn er naar aanleiding van de tentoonstelling 'Rembrandt in Parijs' een aantal lezingen gepland. En, zoals tegenwoordig te doen gebruikelijk, is er - in plaats van een 'saaie' catalogus - een glossy magazine te koop met allerlei leuke achtergrondverhalen, interviews en close ups en dat alles verluchtigd met mooi beeldmateriaal. 


'Rembrandt in Parijs. Manet, Méryon, Degas en de herontdekking van de etskunst (1830-1890)' is te zien van 21 september t/m 6 januari 2019. Check de site voor meer (bezoekers)informatie. 



Tekst en (iPhone)foto's van de tentoonstelling: © Miriam van der Meer. Voor de kunstwerken: zie credits

Auto Post Signature

Auto Post  Signature