Je reinste sterrenparade bij 'Hallo World' in Museum Hamburger Bahnhof

Je ziet louter top of the bill kunstenaars in het mooie Museum Hamburger Bahnhof in Berlijn. Ik noem een Warhol (naar verluidt meer dan zestig stuks :-), 'n Kiefer, 'n Koons, Haring, Newman, McCarthy en zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Pure 'name dropping.
Toch heeft dit Berlijnse museum veel meer te bieden dan 'slechts' deze voortreffelijke, maar doorgaans makkelijk te behappen kunstenaars. Want alleen al voor de creatieve collectie-selectie is deze 'galerie' voor hedendaagse kunst een must see en zou het hoog op je to do list moeten staan bij je eerstvolgende stedentripje naar de Duitse hoofdstad. En ja, ik weet het: dit museum moet concurreren met een heleboel andere interessante bezienswaardigheden. (Ik heb mij laten vertellen dat Berlijn 180 musea en vaste expositie-ruimtes heeft). Maar toch...

Kijk en lees wat dit museum in het voormalig treinstation zo bijzonder maakt.
Viel Spaß beim Lesen!

1. Andy Warhol, 'Mao', 1973. 2. Robert Indiana, 'Imperial Love', 1966-2006. 3. Goshka Macuga, 'Pavilion for International Institute of Intellectual Co-operation', 2016. Het 'Spandoek' is van Mladen Stilinovic, 'An Artist Who Cannot Speak English Is No Artist', 1992.

Het begint al goed als je het museum benadert: op het voorplein staat een van die bekende 'one-word-poem'-PopArt-werken van Robert Indiana, namelijk het cortenstalen sculptuur 'Imperial Love', 1966-2006. (Verdrietig genoeg overleed Indiana op 19 mei jl. op 89-jarige leeftijd). 

Eenmaal langs het entreegebied van het voormalige treinknooppunt en station - dat maar heel kort als zodanig dienst heeft gedaan - sta je in een grote, lichte hal die fungeert als centrale ruimte en die leidt naar alle andere delen van het gebouw. In totaal is er een tentoonstellingsoppervlak van ongeveer 10.000 m², met een internationale 'sterrenparade' van kunst vanaf the sixties.

Museum Hamburger Bahnhof is onderdeel van de Staatliche Museen zu Berlin. Deze 'nationale musea in Berlijn' zijn een 'keten' van 17 kunstinstituten (musea en onderzoekslocaties) die worden gefinancierd door de Duitse overheid en de deelstaten. Ieder voor zich zijn de dependances heel divers en hebben zij hun eigen specialisatie. Voor het gemak én de leesbaarheid beperk ik mij hier tot de zes belangrijkste moderne en hedendaagse kunst-, design- en fotografie-huizen, met een kort-door-de-bocht beschrijving van hun collectie.

• Alte Nationalgalerie: kunst van de negentiende eeuw (zoals Romantiek en Impressionisme);
• Neue Nationalgalerie: is gehuisvest in een gebouw uit 1968 ontworpen door Ludwig Mies van der Rohe. Het museum is momenteel in verband met een renovatie gesloten. Je ziet er kunst van de twintigste eeuw (van klassiek modern tot de zestiger jaren). Een deel van de collectie is tijdelijk te zien in Museum Hamburger Bahnhof; 
• Museum Berggruen: In dit museum zie je twee collecties. 1. Heinz Berggruen: een kunstverzameling met werken van Pablo Picasso en andere klassiek-moderne kunstenaars en 2. Sammlung Scharf-Gerstenberg: een collectie surrealistische kunst;
• Museum für Fotografie, dat spreekt voor zich;
• in het Kunstgewerbemuseum (Museum of Decorative Arts) zie je design|toegepaste kunst door de eeuwen heen, en tenslotte natuurlijk het onderhavige
• Hamburger Bahnhof - Museum für Gegenwart: hedendaagse kunst van na 1960. 

In de centrale hal is ruimte voor immense én kleinere installaties: 1. en 5. Duane Hanson, 'Policeman and Rioter', 1967. 2. António Ole, 'Margem da Zona Limite or Township Wall', 2001/18. 3. Marjetica Potrč, 'Caracas: Growing Houses', 2012. 4. Nam June Paik, 'I Never Read Wittgenstein (I Never Understood Wittgenstein), 1997.

Goed. En nu - selbstverständlich - verder met de collectie van het Hamburger Bahnhof, want voor dit kunsthuis wilde ik immers een lans breken.

Het instituut toont belangrijke figuren en bewegingen in de kunst sinds 1960 (en gaat dus verder waar de Neue Nationalgalerie stopt). En ondanks de opvallende ruimtelijkheid van het gebouw*, is het onmogelijk om de hele collectie tegelijk te tonen. In plaats daarvan wordt de schilderkunst, de beeldhouwwerken, de fotografie, installaties en multimedia-concepten in de collectie in wisselende thematische presentaties getoond.
* En let op: er is een vleugel in het museum - de zogenaamde 'Rieckhallen' - die je maar al te makkelijk over het hoofd ziet. Vraag bij de balie een plattegrond, zodat je deze mooie industriële museumzalen aan een hele lange gang niet mist.

Name dropping

Een deel van die vaste collectie bestaat overigens uit een permanente bruikleen van kunstwerken van verzamelaar Erich Marx (Zwitserland, 1921), jurist en vastgoed-magnaat. Van zijn fortuin kocht Marx sinds 1975 hedendaagse kunst, zoals werken van Beuys, Warhol, Kiefer en een heleboel andere moderne meesters.

En om maar even een voorbeeld te geven: Marx betaalde voor Joseph Beuys' installatie 'Das Kapital Raum 1970-1977' (1980) en nu te zien in het museum, tientallen miljoenen euro's. Maar dan heb je ook wat: zeer uiteenlopende objecten - alles zwart - een vleugel waar een bijl tegenaan leunt, ouderwetse filmapparaten, bandrecorders, een zinken teil en gieter en een heleboel schoolborden met krijttekeningen en teksten die metershoog op de achtergrond hangen. 

Er is sowieso veel werk te zien van de in 1986 overleden Duitse kunstenaar. Vier of vijf (daar wil ik vanaf wezen) van zijn 'landschappelijke' installaties beslaan evenzovele zalen in het Berlijnse museum.  

1. en 2. Joseph Beuys, resp. 'Das Kapital Raum 1970-1977', 1980 en 'Das Ende des 20. Jahrhunderts', 1982-83. 3. Walter Dahn, 'Selbstportrait als Chinesischer Afrikaner', 1984. 4. Hans-Peter Feldmann, 'Nofretete', 2012. 5. Zaaloverzicht met op de voorgrond: Robert Indiana, 'KvF', 1991.

Sinds afgelopen april heeft het museum een deel van collectie samengebracht onder de noemer 'Hello World, Revision einer Sammlung'. Het museum zegt daarover: "deze herziening van de verzameling is een kritisch onderzoek naar de collectie en haar overwegend Westerse focus". En zo'n heroriëntering van de art scene op het eigen verzamel-beleid zie je momenteel op het hele Westerse halfrond plaatsvinden. Heel veel musea houden zich bezig met de vraag hoe de collectie er vandaag de dag uit zou zien, als er meer oog zou zijn geweest voor de kunstuitingen in de ons omringende (en zogenaamde) 2e en 3e wereld?

"Hello World legt de nadruk op trans-nationale artistieke netwerken en cross-culturele verwikkelingen vanaf het einde van de 19e eeuw tot heden". Concreet betekent dit, dat het museum tot eind augustus is ingericht met een tiental thematische hoofdstukken. Je ziet er presentaties met titels als "Woher kommen wir?", "Die tragbare Heimat" en "Ein Paradies erfinden": allemaal met een eigen concept. Maar je begrijpt, het voert hier te ver om hier uitgebreid op in te gaan. 

In de centrale hal zie je grote én kleinere sculpturen en installaties (onder de naam "Agora"). Zoals gezegd is Joseph Beuys heel prominent aanwezig. Op de eerste etage zie je een  grote presentatie met alleen figuratieve beelden (prachtige sculpturen, bustes en torso's van mensen als Rudolf Belling, Hans Arp, Asger Jorn, Picasso, maar ook Paul McCarthy en ga zo maar door).
In "Rot, Gelb und Blau gehen um die Welt" zie je een expositie met een Nederlands tintje. Daar hangt Barnett Newman's 'Who's Afraid of Red, Yellow and Blue IV' (1969-1970)*, waarin de Amerikaanse kunstenaar reflecteert op 'onze' Piet Mondriaan. 

* #kunstweetje: Barnett Newman maakte vier versies van 'Who's Afraid of Red, Yellow and Blue":

I is in privé-bezit; 

II is van de Staatsgalerie Stuttgart;

III is van het Stedelijk Museum Amsterdam en

IV hangt (dus) in Museum Hamburger Bahnhof.

Versie III en IV zijn ooit gevandaliseerd (zoals wij Nederlanders maar al te goed weten...).   

1. Andy Warhol, 'Hammer and Sickle', 1976. 2. David Bradley, 'Pueblo Feast Day', 2005. 3. Andy Warhol, 'Joseph Beuys', 1980. 4. Andy Warhol, 'Double Elvis', 1963. 5. Groot 'masker' van Keith Haring, 'Untitled', 1987. 6. Lyonel Feininger, 'Teltow II', 1918 (Collectie Neue Nationalgalerie). 

Ik hoop dat ik je een beetje lekker heb kunnen maken voor de mooie kunst in Museum Hamburger Bahnhof? Zodra je een mogelijkheid hebt, raad ik je aan vooral zelf te gaan kijken!
En tot die tijd? 'Kwijlen' bij de foto's.... :-)

Berlin: die stadt die nimmer ist, aber immer wird. Een mooie omschrijving voor een stad die altijd in beweging is. Berlijn verandert constant. Geen mooie stad, wel oprecht en met heel veel geschiedenis. Een 'ingewikkelde' stad, maar wel straight.

-X-

Ik wil je nog even wijzen op het eerste deel van mijn verslag over mijn kunstreisje naar Berlijn. Want Sammlung Boros is ook een grote aanrader...

Barnett Newman, 'Who's Afraid of Red, Yellow and Blue IV' (1969-1970).

Tekst en alle (iPhone) foto's: © Miriam van der Meer (behalve deze hierboven... :-)